Bệnh cắn mổ nhau ở gia cầm là hiện tượng gà, vịt, ngan, ngỗng... mổ, cắn xé, ăn thịt, lông và cơ quan nội tạng của đồng loại. Bệnh này xảy tất cả các loại gia cầm và thủy cầm như gà, vịt, ngan, ngỗng, gà tây, chim cút, trĩ... Gà nuôi trong lồng hay thả vườn đều có thể bị bệnh này. Bệnh tưởng chừng không nguy hiểm nhưng lại gây thiệt hại rất lớn về kinh tế vì bệnh làm cho gà chậm lớn, tỷ lệ chết cao, phẩm chất thịt kém. Do vậy cần phải có những biện pháp phòng trị bệnh kịp thời để có hiệu quả sản xuất cao nhất.
Hiện tượng cắn mổ nhau thường bắt đầu bằng việc mổ lông, mổ ngón chân, mổ mào, mổ đuôi và đặc biệt mổ hậu môn của nhau. Khi một con vật bị chảy máu, bị thương tích thì kích thích đồng loại tập trung vào việc mổ cắn vào vết thương và từ đây bùng nổ hiện tượng cắn mổ nhau ở cả đàn. Hiện tượng cắn mổ nhau nếu không được phát hiện sớm và khống chế ngay từ đầu thì sau đó rất khó kiểm soát và người nuôi phải trả giá đắt vì gà chậm lớn, tỷ lệ chết cao, phẩm chất thịt kém.
Gà cắn mổ nhau thường gặp khi nuôi công nghiệp và bán công nghiệp, mật độ cao nhiều hơn ở gà nuôi chăn thả mật độ thấp, ở gà con giai đoạn thay lông nhiều hơn ở gà trưởng thành, ở gà đẻ nhiều hơn ở gà thịt... Thiệt hại do cắn mổ gây ra sẽ rất lớn, nếu không có biện pháp phòng ngừa và can thiệp kịp thời.
Nguyên nhân gây ra bệnh gia cầm cắn mổ nhau
- Mật độ nuôi: Mật độ nuôi quá cao, trong mùa nắng nóng gà bị stress nặng sinh ra cắn mổ nhau; thức ăn không đảm bảo dinh dưỡng cần thiết, nhất là đạm, acid amin, vitamin, khoáng, muối, chất xơ... cho gà. Đặc biệt, trong giai đoạn thay lông, giai đoạn cho năng suất cao.
- Cường độ ánh sáng: Khi cường độ chiếu sáng cho đàn gà quá cao vào một thời điểm nào đó trong ngày cũng có thể kích thích đàn gà trở nên hung hăng và cắn mổ nhau.
Biện pháp khắc phục, phòng trị bệnh
Hạn chế stress gây hại ở gà, không nuôi với mật độ quá cao, chuồng trại phải được thông thoáng tốt, hạn chế ánh nắng chiếu trực tiếp vào trại...; thường xuyên kiểm tra chất lượng thức ăn, nhất là đạm, chất lượng đạm và các acidamin thiết yếu, khoáng, vitamin... đặc biệt giai đoạn gà con mọc lông, gà hậu bị thay lông và gà đẻ cho năng suất trứng cao...; thường xuyên cung cấp đầy đủ nước uống sạch và mát cho gà; gà đẻ nuôi công nghiệp phải được cắt mỏ trước khi đẻ 2 - 3 tháng.
Khi xảy ra hiện tượng cắn mổ nhau chưa tìm được nguyên nhân thì phải tiến hành một số công việc có tính tổng hợp để can thiệp như sau: Nhanh chóng cách ly những gà cắn mổ ra khỏi đàn, dùng thuốc Xanh Methylen bôi vào vết thương để chống nhiễm trùng và tránh gà tiếp tục bị mổ; cho gà uống Catosal với liều 1cc/2 lít nước, liên tục trong 3 ngày; tăng cường thông thoáng và hạn chế các tác động làm xáo trộn đàn gà. Đối với những trại nhỏ có thể dùng rau xanh, non ngon rửa thật sạch, bó thành những bó nhỏ treo quanh trại để gà lo tập trung ăn rau, không cắn mổ nhau. Trộn bổ sung Lysine và Methionine vào thức ăn với liều 200g mỗi loại/100kg thức ăn, đồng thời tăng hàm lượng đạm của thức ăn lên thêm 1 - 2%, ngay sau khi phát hiện gà cắn mổ và duy trì đến khi đàn gà ổn định trở lại. Kiểm tra lại máng uống để đảm bảo có đủ nước sạch và mát cho gà.
Hiện tượng cắn mổ nhau ở gà có rất nhiều nguyên nhân, cho nên khi xảy ra hiện tượng cắn mổ nhau, cần phải thực hiện đồng loạt những biện pháp có thể thực hiện được để nhanh chóng ổn định lại đàn gà và sau đó cố gắng tìm ra nguyên nhân chính để khắc phục và phòng ngừa cho đàn gà trong thời gian tới.
Việc phân biệt hiện tượng cắn mổ do mật độ nuôi và môi trường hay do thức ăn và dinh dưỡng là việc rất khó, có ý nghĩa rất quan trọng trong qui trình phòng ngừa và can thiệp khi hiện tượng cắn mổ xảy ra. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm thực tế ta có thể phân biệt thông qua một số điểm sau:
- Hiện tượng cắn mổ do mật độ nuôi và môi trường thường xảy ra ở mọi lứa tuổi của gà. Gà cắn mổ nhau vào thời điểm nhiệt độ chuồng tăng cao (khoảng từ 10 giờ đến 15 giờ mỗi ngày), sáng sớm và chiều tối hầu như không xảy ra.
- Hiện tượng cắn mổ do thức ăn và dinh dưỡng thường xảy ra lúc gà mọc lông, thay lông và giai đoạn gà đẻ cho năng suất cao. Gà cắn mổ nhau có thể xảy ra từ sáng sớm đến chiều tối và tỷ lệ tăng dần khi nhiệt độ trong chuồng tăng cao, kèm theo hiện tượng gà mổ trứng.
Tóm lại, nếu phân biệt được nguyên nhân gây nên hiện tượng cắn mổ ngay khi nó mới xảy ra thì biện pháp can thiệp sẽ đơn giản hơn và thiệt hại sẽ giảm đáng kể. Tuy nhiên trong thực tế hai nhóm nguyên nhân trên có sự đan xen, liên kết chặt chẽ lẫn nhau. Nếu thức ăn thiếu hụt một số chất dinh dưỡng nhưng gà được nuôi trong môi trường tốt, mật độ nuôi thấp hoặc khi nuôi gà trong môi trường không tối ưu với mật độ khá cao... nhưng với thức ăn hoàn chỉnh thì cắn mổ sẽ ít xảy ra hoặc mức độ cắn mổ sẽ ít trầm trọng hơn. Ngược lại, khi nuôi gà với mật độ cao, môi trường xấu và không cho ăn thức ăn đầy đủ chất dinh dưỡng thì chắc chắn cắn mổ sẽ xảy ra và mức độ thiệt hại sẽ cao hơn.
Hi vọng bài viết này cung cấp cho bà con những thôn tin cần thiết để phòng và trị bệnh cắn mổ nhau trên gia cầm. Bà con theo dõi bài viết Bệnh thường gặp ở gà để có thêm những thông tin và kiến thức chăn nuôi gà hiệu quả
